Serbest barınaklarda sağmal sığır ve ineklerin yürüyüş alan ve yollarının dizaynı

Yürüyüş yollarının tırnak sağlığına ve sığır kan dolaşımına sağladığı faydaların yanı sıra, sığır barınakları genel hijyenine ve hayvan davranışları üzerine önemli bir etkisi vardır; sonuçları ise hayvan sağlığı ve üretici karlılığını doğrudan etkiler. Günümüzde yürüyüş yollarının karşılayamadığı birçok ihtiyaca cevap verecek özelliklerde ve çeşitli kalitede yürüyüş yolları bulunmaktadır. İşin hayvan tarafını ilgilendiren ve onları memnun eden kısmı, barınaklardaki yürüyüş ve geçiş yollarındaki kauçuk zeminlerin sık-sık temizlenmesi (sıyırılması) ve yeterince yumuşak olmasıdır.

Zemin malzemesinin seçiminde göz önüne alınan diğer faktörler değerlendirirken, zemin sisteminin, sağmal inekler ve buzağılara etkileri dikkate alınmalı

Zemin malzemeleri

Zemin malzemeleri barınaklardaki hayvanların yürürken, yatarken ve beklerken fiziksel olarak temasının en çok olacağı elemanlardır. Ahır içindeki geçiş alanlarında ayakta ve yürürken, sap ve saman yataklar ile temasından ayaklarına yapışan sap, hayvanların tırnak hastalıklarını doğrudan etkiler. Sağmal ineklerin tırnak lezyonları maliyetlerin artmasına sebep olmakla beraber süt üreticisinin gelirlerinin azalmasına sebep olur.

Lezyonların tedavisi başlı başına bir maliyettir; buna ek olarak süt üretiminin azalması ile dolaylı maliyetlerden endirekt- işçilik, hastalık komplikasyonları, doğurganlık kaybı, değiştirme oranı, topallık ve davranış değişiklikleri artar. Hayvanların oldukça sancılı ayak hastalığı olan lezyonlar; bir sağlık problemi olmasının yanı sıra bir işletmenin ekonomik sorunudur. Metabolik ve travmatik bileşenleri olan laminitis en yaygın, en maliyetli, en ciddi tırnak hastalıklarının sebebidir. Uygun olmayan zemine maruz kalmaktan kaynaklanan travmatik ayak tabanı corium sorunları bir şekilde önlenebilir

Bunlara ek olarak kirli ve ıslak zemin sebebi ile yetersiz hijyenden kaynaklanan enfeksiyonlar veya hijyen ile alakalı olarak tırnak lezyonları dermatitis ve boynuz yapı topuk erozyonu oluşur. Yürüyüş yollarındaki yetersiz hijyen süt kalitesinin düşmesine ve mastitis gelişmesine neden olur. Sonuç olarak zeminin dizaynı hayvanların yaşam kalitesi açısından önemlidir, yeterince yumuşak olan zeminin yüzeyi daima temiz ve kuru kalabilmeli ayrıca yeterli tutunma sağlarken çok aşındırıcı olmamalı. Ancak, ihtiyaçların yeterince karşılayacak optimum bir dizayn bulmak o kadar kolay olmamaktadır.

Çevresel politika gibi diğer faktörlerde dikkate alınmalı örneğin çiftlik ahırlarındaki oluşan ammonia emisyonu kontrolü gerekliliği gibi; fakat burada bu konuya değinmeyeceğiz.

Hijyen ve drenaj kapasitesi

Zemin hijyeni genelde sıyırıcı ve/ veya mazgallı zemin konusudur.[7] de gösterildiği üzere sıyırma işi mazgallı zeminde hijyenin gelişmesi ve düzelmesini sağlar ve özellikle ahır içindeki durak guruplarının arasındaki geçiş alanlarının sıyırma ile temizlenmesi geçiş alanlarından durak içlerine gübre transferini azaltır. Aynı zamanda durak arka köşelerinin yeterince yüksek olmasında aynı faydayı sağlar [3]. Ve sonuçta durak içi, meme ve uçları yeteri kadar temiz demektir [7]. Özellikle geniş oluk veya boşluk oranı fazla olan mazgallı zeminlerde ahır içindeki zemin temizliğini artırır ancak hayvan dostu olduğu söylenemez ayak yumuşak doku üzerine binen yük artar [8] ve istenmeyen tırnak yaralanmalarına sebep olacak bir risk oluşur. Eğer mazgallı zeminlerin sıyrılması düşünülüyorsa buna karsı hali hazır mazgallı zemin tipini sürdürmeye gerek yok. Sonuçta betonarme zemin avantajlarını hayvan dostu dizaynı ve mazgallı zeminin drenaj kapasitesini birleştirecek bir çözüme ihtiyaç var ve Danimarka ve İsveç de bu tür uygulamalar başladı.

Ahır içindeki besi yolunun özel bir dizayn olduğu düşünülür ama bu iki yem yolundan oluşur ve sadece hayvanların beslenmesi için yemlenme alanları Almanya, Danimarka ve İsveç de görülmektedir. Bunun temel sebebi ise ineklerin yemlendikleri alanın hijyenik olmasını sağlamaktır. [2]. Bu tip besi alanlarının; beslenme masalarındaki stresi ve güçsüz hayvanların masa sırasında bekleme süresini azalttığı ve ayrıca geçiş alanlarının aşındırıcı zeminin kotu sonuçlu etkilerini azalttığını göstermiştir[4].

Tutunma (Kayma direnci) ve tırnak aşınması

Yürüyüş yollarında zeminin (kayma direnci) tutunma özelliği ile aşındırma özelliği arasında dengeyi sağlamanın zorluğu iyi bilinmektedir.

Olması gereken kaymaya karşı sürtünme (friksiyon) katsayısı inek davranışlarından bağımsızdır örneğin inekler için eğer düz doğrultuda yürüyor, dönüyor, hızlanıyor veya yavaşlıyor gibi vs ve duruş sırasında (ayaklarını yere vurması) tekmelemesi dikkate alındığında bütün diğer davranışlar için gereken maksimum sürtünme katsayısı van der Tol et al. e göre 0.3 to 0.85.. Kuru ve betonarme zemin yürüyüş alanları için kinetik sürtünme katsayısı 0.35 – 0.45 tavsiye edilmektedir

[19]; Eğer sert zemin yüzeyinde sürtünme fazla ise çok aşındırıcı olabilir. Gerçek tutunma (kayma direnci) birçok faktöre bağlıdır [15] zaman içinde mekanik hareket ve hayvan etkileri ile beton aşınır ve düzleşir parlar. Örneğin beton üzerine uygulanan sulu (epoksi) kaplama gibi.

Zemin üzerine diş (kanal) açmak kayma direncini artırmaz fakat ayak kaymasında tırnağın tutunmasına yardımcı olabilir. Bazı araştırma sonuçlarına göre kanal açmak inek kan dolaşımını düzetememekle birlikte ineklerin bu tür oluklu zemine yürüyüş güveni oluşmamaktadır. [12].

Yumuşaklık / Sertlik

Yapılan gerçek deneyimler sonucu [11] İneklerin yumuşak kauçuk zeminli yürüyüş yollarını beton zeminlere tercih ettikleri tartışılmaz bir gerçek olarak ortaya çıkmıştır [13, 16]. Jungbluth et al. [5] artırılmış kan dolaşımı, davranışlar ve tırnak sağlığı.

Kendi çalışmamız

En son tamamlanan çalışmamızda [1], yaklaşık 150 sığır ilk laktasyondan ve doğumdan önceki devrede bir yıl boyunca takip edildi. Bu çalışmanın yapıldığı ticari sağmal çiftliğinde kendi yetiştirdiği 300 inek kırmızı İsveç ve İsveç Hoştayn ırkından idi.

Ahır içi hayvan yaşam alanları; yürüyüş yolları ve geçiş alanları üzeri kauçuk kaplı mazgallı ve diğer yatak ve besi alanları yumuşak kauçuk zemindi. Doğumdan sonra yeni doğan buzağılar çok nadiren beton zemin üzerine çıkmalarına izin verildi mazgal zeminler tamamı kauçuk ile kaplanmış yumuşak zeminlerdi geri kalan tüm diğer yönetimsel işlemler ve uygulamalar diğer hayvanlar ile aynı idi.

Metotlar ve malzemeler

Bütün tırnaklar doğum sırasında tarandı kesildi ve doğumlardan 4 ay sonra kan dolaşımı ve ayak yaralanmaları bu sure içinde aylık olarak incelenerek kayıt altına alındı. Ayak lezyonları ve kan dolaşımı için LMRA çok değişkenli biçimsel gerileme analizi (JMP 5, SAS Inst) kullanıldı. Kullanılan istatistik modelde, hayvanlar için yapılan tedaviler ve koruyucu bakım beraberce kullanıldı Biçimsel gerileme katsayısı uyuşmazlık katsayısı (OR) olarak değerlendirildi. İhtimal oranı testi yapıldı ve olabilirlik sonuçlarına (PLR) dendi.

Sadece en sık karşılaşılan tırnak lezyonları analizi yapılarak taban kanaması ve taban ülseri beraberce analiz edildi.

Sonuçlar

Taban kanama uyuşmazlık oranı ve taban ülseri, ızgaralı beton zemindeki ilk doğumlarda beyaz çizgi kanamaları üzeri kauçuk kaplı olan zeminlerdekine göre 2 veya 3 kat daha fazla olduğu gözlemlenmiştir. Bu hayvanlarda topuk boynuzsu kemiği erozyonun fazlalaştığı tespit edilmiştir. Izgaralı kauçuk zemin ile (Tablo 1). Topallık için uyuşmazlık oranı daha da fazla, 3.64 (Tablo 2). Ama şaşırtıcı olan, benzer rahat duraklara rağmen, ayak lezyonları (iç diz yaralanmaları) zemin yapısına göre değişiklik göstermekte , muhtemelen de kauçuk zemin üzerinde hayvanın daha aktif ama daha az yatması sebebi ile oluşmakta [10].

Tablo 1 – İlk doğum yapan hayvanlarda ızgaralı beton ve kauçuk ızgaralı zeminlerin tırnak hastalıkları üzerine etkisi. Uyuşmazlık katsayısı Odds Ratio (OR) sonuçları ve ihtimal oran testi (PLR ). N=118

TIRNAK HASTALIKLARI OR PLR

Ayak tırnak erozyonu : 0,49 0,08

Dermatis 1,06 0,89

Taban kanaması ve taban ülseri 2,19 0,05

White line kanaması 2.85 0,01

Tırnak hastalıklarıOR PLR Ayak tırnak erozyonu0.490.08Dermatitis1.060.89Taban kanaması taban ülseri ile birlikte2.190.05 ;white line Kanması2.820.01

Tablo 2 – İlk doğum yapan hayvanlarda ızgaralı beton ve kauçuk ızgaralı zeminlerin topallık ve ayak incinmeleri üzerine etkisi. Odds Ratio (OR) and results of likelihood ratio test (PLR ). N=118

AYAK YARALANMALARI OR PLR

Tüy dökülmesi 2,37 0,21

Şişlik 2,45 0,15

Acı 2,57 0,02

Topallık 3,64 0,01

Elde edilen sonuçlar

Ayak ve tırnak sağlığı, Ciddi tırnak hastalıklarından en önemlisi topallıktan kaynaklanan taban ülseri, taban ve whıte lıne kanaması ilk doğum yapan ve yumuşak zemindeki hayvanlarda daha iyiydi. Barınak ahırlarında geçiş alanlarında yumuşak zeminler sancılı tırnak hastalıklarını önemli miktarda azaltmaktadır; consequently, Süt inekleri için yumuşak geçiş alanları kesinlikle tavsiye edilmeli.

Yumuşak zemin, kayma direnci ve aşındırma

Yumuşak zemin kayma direncini artırmanın yanı sıra tırnak sağlığına olumlu etki sağlar

[9], ve yukarıda belirtildiği gibi, hayvan gezinti hareketliliğini locomotionu artırır [15]. Şu anki kauçuk altlıklar tırnakları yeteri kadar aşındıramadığından tırnaklar daha fazla büyür ve daha sık kesilmesi gerekir [17]. Diğer taraftan, yürüyüş yollarındaki kauçuk altlıklar tırnakların daha doğal şekilde gelişmesini ve oluşmasını sağlar [17]. Pazara yeni giren kauçuk altlıkların tırnak aşınmasını artırdığı bir gerçektir. Diğer bir alternatif ise ahır içerisinde değişik aşındırma özellikleri bulunan kauçuk altlıklar veya değişik zeminler kullanılmasıdır.

Yukarıda belirttiğimiz çalışma sırasında, yumuşak zemin üzerindeki düveler ile ilk doğum yapmış ve sert zemin üzerinde olan hayvanların ayak ve tırnak sağlığı üzerine etkileri aynı olmuştur. Ancak burada yumuşak zeminden kasıt sap-samandır. Durak sistemindeki düveler için kauçuk zemin için yatırımın getirisi inekler için kadar kısa sürede olmasa da beton yürüyüş yollarının kauçuk ile kaplanması tavsiye edilebilir; düveler için kauçuk paspaslar kısa vadede daha az maliyet-fayda sağlar.

İsveç’te her tür danışmanlık seviyesinde başka bir görüş; düve ve yetişkin süt inekleri aynı ahırda ve beraber tutulması gerektiğini tavsiye ediyorlar. Temel dayanak ise ineklerin sosyal bir ortamda öğrenme ihtiyacı gerektiğidir,