Gübre sıyırıcılarının Çalıştığı ve Yürüme Yollarına Kauçuk Kaplamanın Hayvan Davranışları Açısından Önemi. Süt sığırı İşletmelerinde kauçuk ahır zemini üzerinde gübre sıyırıcı kullanımı.

Süt sığırcılığında ayak bacak sağlığı uzun ömürlülük, verimlilik ve ekonomik yönü nedeniyle büyük öneme sahiptir. Bu konu topallık konusunu ifade etmektedir ki buda hayvan refahı açısından büyük önem arz etmektedir. Bir sürüde topallık %7 den daha fazla oranda görülüyorsa sürü sağlık problemi olarak dikkate alınması gerekir. Bu çalışmada, süt sığırı işletmelerinde sıyırıcıların çalıştığı yürüme yollarına kauçuk kaplamanın hayvan davranışları açısından önemi üzerinde durulmuştur.

Ayak rahatsızlıkları

Modern sığırcılık işletmelerinde yüksek verimli ineklerin, ekonomik ömürlerini tamamlamadan elden çıkarılmalarında üreme ve mastitis problemlerinden sonra en çok karşılaşılan problemlerden biriside ayak rahatsızlıklarıdır. Türkiye’de ahır planlamasında ve ilk yatırım aşamasında bu tür muhtemel kayıpların önüne geçilmesine yönelik uygulamaların dikkate alındığını söylemek pek mümkün değildir. Süt sığırcılığı işletmelerinde topallık nedeniyle oluşan kayıpların ne kadar büyük olduğu dikkate alınacak olursa yapılacak yatırımın meydana gelecek kayıpları önlemekle ilk yıllardan itibaren işletmeye kar olarak geriye dönmesi yol gösterici olacaktır. Serbest duraklı barınaklarla tırnak sağlığı işletme verimliliği için temel role sahip olup, bu nokta ineklerin en zayıf noktalarını oluşturmaktadır. İneklerin yürüme hareket şekli, iskelet ve kas doku özellikleri ayakların hassasiyetlerinin temel nedenlerini oluşturmaktadır.

Yüksek verimli inekler

Özellikle yüksek verimli ineklerle çalışma zorunluluğu olan entansif işletmelerde dengesiz ve yetersiz besleme, aşırı besleme, uygun olmayan zemin özelikleri, düzenli tırnak bakımı yapılmaması ve diğer bazı nedenlerle bu sorunun etkisi ve verdiği kayıpların boyutu daha da artmaktadır. Hayvanların akıbetleri ekonomik açıdan önemli olup yine Avrupa’da yapılan bir çalışmada Avrupa’daki tüm ineklerin %20’den fazlasının ayakları uygun olmayan koşullar nedeniyle olumsuz çevre koşulları etkisine maruz kalmaktadır. yaklaşık olarak kayıpların ekonomik maliyeti 1 milyar Euro olarak hesaplanmıştır (Benz, 2006). Bu kayıplarda sadece tedavi masrafları (veteriner ve tırnak bakımı) değil dolaylı kayıplarda hesaba alınmıştır.

Dolaylı kayıplar olarak, süt verimindeki azalmalar (360 kg ile 1500 kg/topal inek/ 305 gün), döl tutmama problemleri ( servis periyodunun ortalama 28 gün uzaması), tedavi masrafları ve son olarak da ineklerin anormal derecede zayıflamasından kaynaklanan kayıplar olarak sıralanmıştır. Laktasyon sayısı ve süt verimi arasındaki ilişkiler bilinmektedir, ineğin sürüde kalma süresi artarsa işletme açısından o denli karlı olmaktadır. Ancak Türkiye de yapılan çalışmalara bakıldığında bir ineğin işletmede ancak 3 laktasyon katkıda bulunduğu ve bundan sonra çeşitli nedenlerle elden çıkarıldığı bildirilmektedir.

Şekil 1. Bir ineğin sürü ömrü artışı ile karlılıkta meydana gelen artış (Wangler,2007) Sürü ömrü, süt sığırı yetiştiriciliğinde kârlılığı etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Sürü ömrünün uzatılması için sürüden çıkarılanların oranı düşük seviyede tutulmalıdır. Sürüden çıkarma veya çıkarılma, isteğe bağlı ve zorunlu nedenlere bağlı olabilmektedir yapılan araştırma sonucunda:

.

Sürüden ayrılma sebeplerinin yüzde oranları Şekil 2

Süt sığırcılığı işletmelerinde sürü ömrünü uzun tutabilmek için yapılacak uygulamalar arasında yatırımın ilk planlama aşamasında hayvan gereksinmelerini dikkate alacak şekilde ve doğalarına en uygun sistemlerin sağlanmasına ağırlık verilmelidir. Burada pek çok faktör söz konusudur. Ancak bu çalışma ile hayvanların ayak sağlığı üzerinde büyük öneme sahip olan gübre sıyırıcıların ın çalıştığı ve yürüme yollarına kauçuk kaplamanın hayvan davranışları açısından ve dolayısıyla karlılık açısından önemi üzerinde durulacaktır.

Ahırda tırnak sağlığı için yapılabilecekler

Yeni yapılan ahır inşaat projesinde veya hali hazırda var olan inşaatların yeniden yapılanmasında ki projelerde temel konu hayvan konforu ile ilgili olan sorunların mümkün olan en iyi şekilde sağlanması olarak düşünülmelidir. 

Hayvanlarda tırnak yapısını sağlam tutmak için barınak içi gezinti alanı ile yattıkları yerlerin ortak çözüm önerisi ile tasarlanmış olması zorunludur. Buradaki temel nokta, inekleri yumuşak, hijyenik ve kaymayan yürüme yolları temin etmektir. Bu durum isteğe bağlı bir şey olmayıp hayvanın rahat hareketi ve gün içinde bu yapması zorunlu hareketlerinde (yeme gitme suya gitme, aşım hareketler vb) kısıtlama olmaması için zorunlu olarak temin edilmesi gereken yapı bileşenleridir.

Tırnak sağlığı

Hayvanın, tırnak sağlığı, rahatlığı, ve diğer çevre bileşenleri yüksek süt üretimi ve uzun yaşam için temel gereksinimlerdir. Harrison (1964) entansif üretim koşullarında tutulan hayvanların doğal koşullarından farklı olduğunu ve bunun hayvan gönencesin de bozulmaya neden olduğu ve bir yetiştirme sisteminin bir hayvanın en azından dolaşması, yatıp kalkması, kendini tımar etmesi, uzanması ve bacaklarını uzatması gibi beş temel özgürlüğünü sağlamış olması gerektiğini bildirmektedir. Sığırlar çok farklı yetiştirme koşulları geçerli olsa bile sığırın gönencesi ahır tasarımındaki detaylarda gizlidir. Cook (2004) barınağın ineğin temizliği, topallık ve meme sağlığı üzerine etkisini incelediği çalışmasında ahırdaki zeminin ıslaklığı, altlığın durumu, zemin özellikleri ve ahırı temizleme şekli, sıklığı ve birim alana düşen hayvan sayısının önemi vurgulanmaktadır. Ondarza (2004), sığır gönencesi açısından barınakların sağlıklı, rahat ve minimum stres etmeni içermesi gerektiğini vurgulamakta ve yemleme sonrasında ineklerin %10-15’i ayakta duruyorsa o ahırda sığır gönencesi açısından problem olduğunu bildirmektedir. İnekler zamanlarının büyük çoğunluğunu yatarak geçirmek isterler, ve genelde de zamanlarının büyük çoğunluğunda da yatarlar.

İneklerdeki bir gündeki toplam yatma süresi minimum 12 saat olmalıdır. Ortalama yatma süresi ise ortalama 60 dk. maksimum da 90 dk periyotlara ayrılmış olması istenmektedir. Bu sürelerde de ruminasyona uygun şekilde yem ve su alımı için rahat gezinti yapmaları sağlanmış olmalıdır. Uygun zemin sağlanmazsa inek yatmaz ve hareket etmek istemez. Yapılan bir çalışmada yürüme mesafesi ile zemin uygunluğu arasında yüksek ilişki olduğu bulunmuş olup rahat zeminlerde daha uzun süre yürüdükleri (Şekil 3) bildirilmektedir (Benz. 2000).

Şekil 3. Farklı zemin özelliklerinde ineklerin yürüme mesafeleri karşılaştırılması.

Bir inek neden yatmaz sorusunun cevabı ise basittir, yatacak zeminin ve hareket edeceği zeminin uygun olmamasıdır. Esasında yatma ve gezinti yerinin ineğin istediği özellikte olmasındaki amaç, ayaklara düşen yükü azaltmak ve eşit dağıtmaktır. Bir diğer deyişle, tırnaklar üzerindeki baskıyı mümkün olduğunca azaltmak ve hafifletmek olmalı.

Barınaklardaki ineklerde bu yatma süreleri gerçekleşmiyorsa, problemlere ve hastalıklara ön koşul oluşturulmuş olur. Sıklıkla karşılaşılan tırnak sorunlarına durak alanlarındaki uygun olmayan koşullar ve zorunlu ayakta durma neden olmaktadır. Barınak koşullarında ineklerin tırnaklarındaki baskıyı azaltmak için onları yeterli sürelerde yatmasını sağlanmalıdır, bu sayede de tırnakların kuru kalması sağlanabildiği gibi inek gübresi ve idrarından dolayı kimyasal baskıyı ayrıca bakteriyel basınç da azaltılmış olur.

Süt sığırcılığı işletmelerinde gübre sıyırıcıları

Bir inek canlı ağırlığının % 8’i kadar gübre (dışkı + idrar) üretir. Bu bağlamda işletme kurulumunda ortaya çıkacak atıkların yaratacağı çevresel sorunlar, çevre mevzuatı çerçevesinde işletme kurulumunda ciddiyetle ele alınmalıdır.

Gübre sıyırıcıları

Üretici firmalar tarafından çeşitli tipte sıyırıcılar üretilmekte olup, hidrolik, halatlı ve zincirli sistem olarak sıralanabilir.

Resim 1. Hidrolik, halatlı ve zincirli sistem sıyırıcı gübre sıyırıcıları

Sığır barınaklarına ineklerin günlük ortalama ürettiği 50 kg – 60 kg arasındaki gübrenin temizlenmesi için geliştirilen gübre sıyırıcılarının görevi bu gübreleri ineklerin bulunduğu ortamdan uzaklaştırmaktır.

İşletmenin özelliklerine ve kuruluş esasına göre farklı gübre değerlendire sistemleri bulunmaktadır. İş gücünü azalması yönünden otomatik gübre sıyırıcıları entansif işletmelerde gübrenin tekrar değerlendirilmesi ve taşınması için büyük bir öneme sahiptir. Gübre sıyırıcılarının görevi koridoru temizlemektir. Çalışma mekanizması belli bir alan üzerine belirli aralıklarla ve hızla hareket etmesidir. Merkez bloğa bağlı iki tane sıyırıcı kanat, merkez blok, kızak ve desteklenmiş yan kanatlardan oluşmaktadır.

Ahır zemini ve hayvanlar üzerine etkisi

İneklerin hoşnut bir şekilde dinlenmek için gittikleri durak alanları uygun koşullarda tasarlanırsa inekler yatma ve dinlenme zamanlarını bu alanlarda geçireceği yetiştiriciler tarafından görülecektir. Sağımdan 3 saat sonra hedeflenen değer; sürünün %80 nin duraklara gelmesi ve duraklara geldikten 5 dk sonra ise %85 nin yatmış olması durakların uygun tasarlanmış olduğunun göstergesi denile bilinir.

Eğer ki ineklerin çoğunluğu yürüme yollarında, tamamı veya yarısından fazlası duraklarda ayakta duruyorsa mutlaka durak zeminlerinin durumu (yumuşaklığı, ölçüleri, boyun demiri vb.) kontrol edilmelidir. Boyun demiri yerleştirilirken köşegen olarak durak yüzeyinden 1.90 m – 2 m olarak hesaplanıp yerleştirilmelidir. Süt sığırı barınak tasarımında sığır gönencesi konusunda detay bilgiler Özkütük ve ark, (2007) tarafından özetlenmiştir.

Serbest duraklı ahırlarda inek yetiştiriciliğinin hızla gelişmesi ve entansif üretimin artmasıyla birlikte yatış konforunun yanında yürüme konforu da önem kazanmıştır. Yıllardan beri bilimsel ve pratik açıdan kazanılan tecrübelerden yarar sağlanması mümkün olup yatma konforunda olduğu gibi yürüme konforu da kendi başına değerlendirilebiliriz.

İnekler sağlıklı tırnaklara sahip bir şekilde barınaklarda doğal yürüme davranışlarını gösterebiliyorsa bu yürüme konforunun varlığının göstergesidir. Bunun mümkün olması içinde yaralanmalardan ari ve zemin yüzeyinin kaymaya karşı dayanıklı olduğu zamanlarda mümkün olmaktadır. Yıllardan beri çoğu inek çiftliklerinde topallıklar ve ciddi tırnak yaralanmalarını önlemek için gereksinimleri karşılamamakta olduğu uzmanlar tarafından hesaplanmıştır. Bu hesaplamanın bilançosu ise tırnak problemlerinden dolayı yıllık kayıplar sürülerin %10 ile %15’ini oluşturduğudur. İneklere pratikte tercih hakkı verilerek gözlemlenirse, yumuşak alanları tercih ettiği ve bu alanlarda dengeli bir şekilde yürüdüğü saptanabilr ve istinasız olarak çayır alanlarındaki gibi yumuşak alanları seçeceklerdir. İneklerin yumuşak alan tercih nedeni sorusuna verilecek bilimsel cevap ise; evrim esnasında ineklerin sert beton zeminlere adapte edemeyişi olarak açıklanabilir. Sert zeminler ineklerde özellikle arka eklemleri için problem olmaktadır. Arka tırnaklardaki hasarların %80’i bu sert zeminlerden kaynaklı mekanik ve travmatik yaralanmalardır. İneğin anatomisine bakılacak olursa arka bacak bağlantısı kemiklerin birbirine bağlanması ile oluşmuştur. Bunun yanında ön bacaklar ise kürek kemiğine asılan kuvvetli kaslar yardımı ile vücuda bağlanmıştır. Ön bacaklarda bulunan bu anatomik farklılık sayesinde yürüme sırasında oluşan sarsıntıların emilmesini sağlayan bir mekanizma görevi üstlenmektedir. Tersten bakıldığında ise yumuşak alanlar (çayır, mer’a, toprak zemin vb.) yürüme sırasındaki sarsıntıyı absorbe eder, tırnaklar yumuşak zeminlere kolaylıkla gömülür, böylece tırnağın başından sonuna yük dağılımı dengeli hale gelmesini sağlar. Özellikle de iç ve dış tırnaklar arasındaki dengeyi sağlamış olur. Şayet yük dağılımı hayvanın ağırlığının yarıdan fazlası (%80) yürüme problemleri nedeniyle arka bacaklara biniyorsa aşırı yükleme tırnağın keratin tabakasını uyarır ve arka tırnakların dış çerçevesinde aşırı yüklenme oluşur.

İneklerde kauçuk kaplanmış yürüme yolu ile barınak içerisine kauçuk kaplama

Serbest duraklı ahırlarda yürüme yolları üzerine yumuşak kauçuk kaplama yapılan alanlarda yürütülen çalışmalar da tırnak sağlığındaki gelişmeleri ve ineğin davranışını tamamen değiştirdiğini bildirilmektedir. Bu çalışma sonuçları, hayvanların yumuşak yüzeylerde daha aktif olduğunu göstermektedir.

Yumuşak zemin temin edilen hayvanların beton yüzey üzerindekilere göre günlük 1000 metre daha fazla yürüdükleri ve yumuşak yüzeylerde adım uzunlukları ise sert zeminlerden önemli derecede daha fazla olduğu rapor edilmiştir(Benz 2002) . Izgaralı beton zeminlerde kauçuk kaplama ile ve kaplama olmadan yapılan karşılaştırmalı testlerle yürüme davranışlarındaki farklılıklar olduğu, hayvanların kızgınlık esnasında diğer hayvanlar üzerine atlama sırasındaki basınç, surenin ( atlama sürecinin ölçümleri, 5 sn den kısa veya daha uzun) ve atlama sıklığının, farklılıklar gösterdiği denemelerle ispat edilmiştir (Benz 2002). Bir diğer çalışmada ise kızgınlık davranışlarının aktivitelerin ( atlama, gruplaşma, hızlı yürüme, kuyruk yalama vb) yumuşak zemin üzerindeki ineklerde, klasik ızgaralı zemin üzerindeki gruplardan önemli derecede fazla olduğu rapor edilmiştir.

Yumuşak zeminlerde inekler sert zeminlere göre kayarak yaralanma riski ve sert zeminlerden kaynaklanan diğer riskler daha azdır. Yumuşak zemin üzerindeki verimliliğin korunması deneme sonuçlarındaki farklılıklardan da anlaşılabilr. Sonuç olarak zemin kalitesi davranış konforunun yoğunluğundan hesaplanabilinir.

Zeminin kalitesini öğrenmemizde yardımcı olacak bir diğer davranış biçimi ise kuyruk yalama davranışıdır ki bu riskli bir harekettir. Eğer inek üç ayağı üzerinde kuyruk yalama davranışını sıklıkla gösteriyorsa hayvan kendini güvende hissediyordur. Bu harekete eğilim zemine olan güvenden kaynaklanır. Yumuşak bir yüzeydeki hayvanlar bu davranışı 3 defadan fazla yaparlar (Benz 2002)

Şekil 4. Kuyruk yalama davranışı ve yapılan çalışmada elde edilen gözlem sonuçları

Sığır barınaklarında yürüme yollarına kauçuk kaplanarak tırnak sağlığındaki değişmelerin incelendiği bir çalışmada montajdan üç ay sonra tırnak sağlığında önemli ölçülüler de iyileşme olduğu saptanmıştır ve mekanik-travma tik tırnak yaralanmalarının %80 oranında azaldığı rapor edilmiştir (Anonim, 2006).

Şekil 5. Tırnak sağlığında iyileşme

Tırnak keratin tabakasının mikroskobik analizinde ise birkaç ay içinde keratin tabaka kalitesinin önemli ölçüde değişim gösterdiği raporlar arasındadır. Tırnak yumuşak kauçuk taban üzerinde taşıma yüzeyi doğal zeminlerdeki gibidir. Bu alanlardaki tırnak formu fizyolojik olarak tırnağa olan basıncı doğru bir biçimde olmasını sağlar. Taşıma yüzeyi baskının çoğunu taşır ve ayak tabanı zemine battığı zaman baskının emilimini destekler, zemine batma olmadığı zaman ise bu süreç boyunca aşırı yükleme olur. Yürüme yolları için özel geliştirilen kauçuk altlıklarda özellikle yürüme yolları için planlamış ve alt taraftaki çivi profiller (Şekil 6) sayesinde yumuşaklığı geliştirilmiştir. Hayvanların ağırlıklarıyla tırnaklarının kauçuğun içine doğru birkaç mm gömülmesi yumuşaklık sayesinde sağlanmış ve tırnakların altlıklara batması ile inekleri kaymaya karşı korunmasını sağlamıştır.

Şekil 6. yürüme yolları için planlamış kauçuk altlıkların alt taraftaki çivi profiller

Izgaralı zeminler için ise altlıklar imalatçılar tarafından istenilen her türdeki geometriye uygun hale getirilmiştir. Altlıkların bağlantıları özel geliştirilmiş bağlantı çivileri ile yapılmaktadır. Izgaralı zeminlerin ilave temizliğini sağlamak için bağlantı çok fazla yapılmamakla birlikte ve bu bağlantılar altlıkların yüzeyinden yapılır. Ancak yürüme yüzeyinin ölçümleri, çiftliklerdeki pratikle gözlemlenir ve gösterilir ki inekler geliştirilmiş yürüme konforu ile oldukça aktif haldedir ve pisliklerin ızgaralardan dökülmesi daha çoktur. Asfalt yürüme alanları için profesyonel çözüm tek parça altlıklar kullanımıdır. Bunlar geçitlere serilir, bağlantısız ve zorluk olmadan monte edilir. Beton yüzeylerin yeniden inşaası ile pürüzsüz yapmak veya diğer yapılar ki tırnak hasarları bu yüzden mümkündür.

Sonuç

Sığır davranışları hayvanın çevreye kendi durumunu ifade etmek için kullandığı pek çok işaret içerir. Bu işaretlerin anlamlarını bilerek doğru okunması ile yetiştiricilikte pek çok ilerleme kaydedilmiştir. Sonuç olarak hayvanın yattığı, yürüdüğü ve gezindiği alanlarda yapılacak uygulamalar maliyet olarak ilk başta yüksek gibi görünse de toplamda sağladığı faydalar bunu kat be kat üstüne çıkmaktadır. Bu nedenlerle bu gibi yatırımlar maliyet değil sağlayacağı katkılar dikkate alınarak planlama aşamasında mutlaka düşünülmesi gereken planlama unsurlarını meydana getirmektedir.

Sıyırıcı yollarında kauçuk kullanımı

Ahır zemin tipleri : Asfalt kaplanmış zemin- beton -mastik asfalt – asfalt üzerine uygulanabilir.
Izgaralı zeminler: – beton – dökme demir zeminler üzerine uygulanabilir.
Zemini Sapla kaplı – buzağı kulübeleri – karantina kulübeleri zeminlerine kullanılabilir.

Ahır zeminleri ve zeminde iyileştirme çalışmaları ve zemin tasarlanırken, ısı tutma, dayanaklılık, aşındırma ve kayganlık özellikleri dikkate alınarak yapılmalıdır. Mevcut işletmelerde, özellikle istenilen ideal zemin özelliğini sağlamak için ahırı yeniden yapmak yerine düzenlemeler daha ekonomik sonuç verebilir. Tırtıklama yapılabilir veya zemin değişik materyalden kaplama malzemeleri ile kaplanabilir ancak bunlar geçici çözümler gibi görünse de maksada hizmet etmekten uzaktır.

Kauçuk zemin kaplamaları

Süt Sığırı İşletmelerinde Sıyırıcılarının Çalıştığı ve Yürüme Yollarına Kauçuk Kaplamanın Hayvan Davranışları Açısından Önemi.

Kauçuk altlık olarak sıyırıcı zeminlerinde kullanılacak kauçuk kaplama malzemelerinin kalite kriterleri :Yumuşaklık -Dayanıklılık-Isı tutma-Kayma direnci -Elastikiyet -Yumuşak kalma süresi -Bakteri üretkenliği. yanı sıra KAYMA DİRENCİ – YÜKÜN DAĞITILMASI özellikleri Hayvan davranış ve sosyal ilişkilerin gelişmesini sağlar.

Hayvanlar neden yumuşak zemine ihtiyaç duyar İskelet sistemi ve yürümenin bio-mekaniği sebebi ile Milyonlarca yıllık evrim boyunca sığırlar sürekli olarak sert kaygan zeminlerde yürümeye anatomik olarak adapte olmamışlardır.

Kauçuk kaplama zeminler başlangıçta ekonomik olarak pahalı görünebilir. Ancak hayvan sağlığında davranışlarında ve sonuç olarak verimde sağladığı iyileşme ile direk ve dolaylı yollardan karlılığı etkilemektedir. Tırnak problemlerinin % 40 yem ve katkılarından, %30 ise ahır zeminlerindeki ıslaklık ve dışkı olmasından, % 20 ise sert ve pürüzlü zeminlerden, % 10 ise genetik veya hayvanın fiziksel yapısından kaynaklanmaktadır.

Bunları doğru yöneterek birkaç ay içinde % 80 oranında azaltabilirsiniz. Her tırnak hastalığının ve her bir topallığın Avrupa’daki ortalama maliyeti 350- €.Üzerinde gübre sıyırıcı çalışan beton alanlar için Her genişlikteki yürüyüş ve gübre yolu için özel üretim kauçuk altlıklar zeminlerin altındaki paralel güçlendirme hattı sayesinde üzerinde sıyırıcı ve kanatları çalışması için uygundur.

Kauçuk zemin kaplamaları avantajları

• Kir bariyerleri sayesinde kauçuk zeminlerin altı daha temiz kalır
• Gübre sıyırıcıların kauçuk zemin kaplamaların üzerindeki performansı pratik uygulamalarda kendini ispatlamıştır:*
• Prensip olarak sıyırıcı alanlarında kullanmak için geliştirilmiş olan zemin kauçuğunun kullanılmasını tavsiye ediyoruz.
• Gübre Sıyırıcı ayarları gerekli olabilir.

Ayak sağlığı

Süt sığırcılığında ayak, bacak sağlığı, uzun ömürlülük, verimlilik ve ekonomik yönü nedeniyle büyük öneme sahiptir. Bu konu topallık konusunu ifade etmektedir ki, hayvan refahı açısından büyük önem arz etmektedir. Bir sürüde topallık %10 dan daha fazla oranda görülüyorsa sürü sağlık problemi olarak dikkate alınması gerekir. Bu çalışmada, süt sığırı işletmelerinde gübre sıyırıcılarının çalıştığı yürüme yollarına kauçuk kaplamanın hayvan davranışları açısından önemi üzerinde durulmuştur.

Ayak rahatsızlıkları

Modern sığırcılık işletmelerinde yüksek verimli ineklerin, ekonomik ömürlerini tamamlamadan elden çıkarılmalarında üreme ve mastitis problemlerinden sonra en çok karşılaşılan problemlerden biriside ayak rahatsızlıklarıdır. Türkiye’de ayak rahatsızlıklarının işletmelere verdiği ekonomik kayıplar nedeniyle oluşan kayıplar yeterince anlaşılmış değildir.

Bu nedenle de ahır planlamada ve ilk yatırım aşamasında bu kayıpların önüne geçilmesine yönelik uygulamaların dikkate alındığını söylemek pek mümkün değildir. Süt sığırcılığı işletmelerinde topallık nedeniyle oluşan kayıpların 7000 ile 20000 US dolar arasında değiştiği dikkate alınacak olursa yapılacak yatırımın meydana gelecek kayıpları önlemekle ilk yıllardan itibaren işletmeye kar olarak geriye dönmesi yol gösterici olacaktır.

Serbest duraklı sığır barınağı

Serbest duraklı barınaklarla tırnak sağlığı işletme verimliliği için temel role sahip olup, bu nokta ineklerin en zayıf noktalarını oluşturmaktadır. İneklerin yürüme hareket şekli, iskelet ve kas doku özellikleri ayakların hassasiyetlerinin temel nedenlerini oluşturmaktadır. Avrupa’daki tüm ineklerin %20’den fazlasının ayakları uygun olmayan koşullar nedeniyle olumsuz çevre koşulları etkisine maruz kalmaktadır.

Yüksek Verimli Süt inekleri

Şekil 1. Bir ineğin sürü ömrü artışı ile karlılıkta meydana gelen artış (Wangler, 2007)

Sürü Ömrü

Resim 1. Hidrolik, halatlı ve zincirli sistem sıyırıcı gübre sıyırıcıları

Resim 2. İneklerde kauçuk kaplanmış yürüme yolu ile barınak içerisine kauçuk kaplama

Sığır barınaklarında yürüme yollarına kauçuk kaplanarak tırnak sağlığındaki değişmelerin incelendiği bir çalışmada montajdan üç ay sonra tırnak sağlığında önemli ölçülülerde iyileşme olduğu saptanmıştır ve mekanik-travma tik tırnak yaralanmalarının %80 oranında azaldığı rapor edilmiştir (Anonim, 2006).

Şekil 5. Tırnak sağlığında iyileşme
Tırnak keratin tabakasının mikroskobik analizinde ise birkaç ay içinde keratin tabaka kalitesinin önemli ölçüde değişim gösterdiği raporlar arasındadır. Tırnak yumuşak kauçuk taban üzerinde taşıma yüzeyi doğal zeminlerdeki gibidir. Bu alanlardaki tırnak formu fizyolojik olarak tırnağa olan basıncı doğru bir biçimde olmasını sağlar. Taşıma yüzeyi baskının çoğunu taşır ve ayak tabanı zemine battığı zaman baskının emilimini destekler, zemine batma olmadığı zaman ise bu süreç boyunca aşırı yükleme olur. Yürüme yolları için özel geliştirilen kauçuk altlıklarda özellikle yürüme yolları için planlamış ve alt taraftaki çivi profiller (Şekil 6) sayesinde yumuşaklığı geliştirilmiştir. Hayvanların ağırlıklarıyla tırnaklarının kauçuğun içine doğru birkaç mm gömülmesi yumuşaklık sayesinde sağlanmış ve tırnakların altlıklara batması ile inekleri kaymaya karşı korunmasını sağlamıştır.

Şekil 6. yürüme yolları için planlamış kauçuk altlıkların alt taraftaki çivi profiller

Kaynaklar